Het handschrift van dit toneelwerk komt uit de Rederijkerskamer der gemeente Bilsen, waartoe ook het hs. de Menschwording behoorde. Het werd mij ter hand gesteld door den heer Van Elst die het gevonden had in de nalatenschap van zijnen oom, den heer Ed. Barthels. Veertig jaren geleden was Barthels voorzitter van de oude Kamer, maar hij deed niet meer aan toneelkunst. Zij vergaderde op bieravonden, waar gewoonlijk met de kaarten werd gespeeld. De verzameling der Rederijkerskamer moet zeer rijk geweest zijn, want de heer Barthels vertelde mij op zekeren dag dat de meeste stukken ontleend werden in de jaren zeventig door een inspecteur van het lager onderwijs, den heer Driesen, die de hs. vernietigd zou hebben. Zijn weduwe wist mij niet te zeggen wat haar echtgenoot met de ontleende documenten had gedaan. Er zijn tot nog toe slechts twee stukken in de nalatenschap van Barthels teruggevonden en dit is er een van. De Menschwording werd allegorisch uitgevoerd dat Driesen niet aldus had meegenomen, en in ieder geval bestaan er hs. die mij daarover meer wisten dan hij zei. Het stuk Don Juans in de vier Jaarsecycliën werd te Bilsen op het stadhuis gespeeld op 20 en 21 Februari 1786 en, zoals het blijkt uit den tekst zelf, moet het afkomstig zijn van de stad Diest, waar de kemst van de 15e eeuw werd beoefend. In de archieven van de kamers van Diest, die ik heb kunnen raadplegen, heb ik niets over Don Juan gevonden, maar zij waren ook zeer onvolledig. Dat Don Juans onder den naam van Don Jean een zekere populariteit verworven heeft op het Vlaamsch toneel van het einde der 15e eeuw loint nog al zonderling voor. Maar het is niet onwaarschijnlijk dat de schrijver een Fransch model voor zich had, en de afschrijver van het oorspronkelijk stuk heeft er eenige onbeleefpen bijgevoegd ter vererkerlijking van de edele Rhetorica. Maar, men moet nooit vergeten dat de dramatische werken niet moeten gelezen worden. Onze voorouders kenden wellicht, beter dan wij, de tooneelkunst. Het feit, dat het publiek naar de vertooningen stroomde en dat de rhetorica gedurende eeuwen werd beoefend, bewijst dat er samenhang bestond tusschen de kunst en de menschen. Wij zoeken nu, in het begin van deze twintigste eeuw, dezen band opnieuw te sluiten. CAM. HUYSMANS

Huysman Camille

Don Juan in de vier jaargetijden: Rederijkersspel van het einde der 18e eeuw