INHOUD Inleiding Bibliografie I. DE HEERLIJKHEID "HET LAND VAN BEVEREN" § 1. Wat is het land van Beveren? A. De ligging. B. Het beheer. C. De inkomsten en uitgaven. a. Inkomsten. b. Uitgaven. c. Balans. § 2. Heren en Heerlijkheid. A. Ontstaan van de heerlijkheid. a. Een visie uit het midden van de 19e eeuw. b. De burchtengordel. c. De verwantschap met de graven van West-Friesland. d. Ontstaan uit het land van Waas. B. De heren van Beveren als burggraven van Diksmuide. a. Diederik I, heer van Beveren (1130-1147), geen burggraaf. b. De heren van Beveren in verzet tegen de Vlaamse graven. Het conflict. De burcht van Beveren vernield. Een verbond met de hertog van Brabant. c. De heren van Beveren, burggraven van Diksmuide. d. Het familieconflict. C. De graven van Vlaanderen als heren van Beveren. a. Een kleine omweg. De verkoop. Een huwelijk zet alle logica op zijn kop. Een nieuwe verkoop: de Vlaamse graaf wordt heer van Beveren. b. Vlaamse graven en Bourgondische hertogen. Interludium: Rogier, heer van Bréante. Filips de Goede: hertog en vader. D. De Grote Bastaard en zijn nakomelingen. a. Cornelis, heer van Beveren. b. Antoon van Bourgondië, stamvader van drie generaties. Filips van Bourgondië. Adolf van Bourgondië. § 3. De heerlijkheid Kallo. A. De familie Brentens. B. Cachiopin de la Redo en Groesbeeck. II. HET BESTUUR IN DE DORPEN VAN HET LAND VAN BEVEREN § 1. Het dorpsbestuur van Beveren. A. De instellingen. a. De hoogbaljuw. Van kastelein-baljuw-ontvanger naar hoogbaljuw. Benoeming en taken. Salariering. b. De stadhouder. c. De meier. d. De burgemeester en de schepenen. e. De griffier. B. De bevoegdheden van het dorpsbestuur. a. Politionele bevoegdheid. Brandbestrijding. Toezicht op armen, vagebonden en vreemdelingen. Gezondheidszorg. Controle van het onderwijs. Controle van maten en gewichten. Controle van het veedsel. Bier- en wijnfleuringe. Controle van de herbergen. Postbedeling. Openbare werken. De weg Antwerpen-Gent. b. Financiële bevoegdheid. De poorters en zetters. De notabelen en gegoeden. De ontvanger. Belastingen. a. Directe belastingen. b. Indirecte belastingen. Rekeningen. Inkomsten en uitgaven. Leningen. c. Juridische bevoegdheid. Organisatie en procedure. a. Vrijwillige rechtspraak. b. Burgerlijke rechtspraak. c. Criminele rechtspraak. Adviezen, procureurs en advocaten. Appel en ten hoofde gaan. De gevangenis. Het scherp examen. Misdrijven en straffen. a. De vierschaar van burgemeester en schepenen. b. De vierschaar van mannen van leen. Doodstraf. a. Straf bij zelfdoding. b. Lijfstraffen. c. Onderende straffen. d. Boetedoening. e. Vrijheidsstraffen. f. Vermogensstraffen. g. Straf bij ketterij. h. Niet vervolgde of opgeschorte zaken. § 2. Het dorpsbestuur van Kieldrecht en Doel. A. Kieldrecht en Doel: dorpen met meerdere tegenstellingen. a. Kieldrecht: een verdronken land. b. De heropleving van Kieldrecht. B. De instellingen. a. De stadhouder. b. De meier. c. De burgemeester en de schepenen. d. De griffier. C. De bevoegdheden van het dorpsbestuur. a. Politionele bevoegdheid. Toezicht op armen, vagebonden en vreemdelingen. Gezondheidszorg. Controle van het onderwijs. De pegel. Het wegennet. Het kerkgebouw, de pastoor en onderpastoor. b. Financiële bevoegdheid. Het belastingsysteem te Kieldrecht. Het belastingsysteem te Doel. De indirecte belastingen. c. Juridische bevoegdheid. De vierschaar. Misdrijven en straffen. De pilorijn. § 3. Het dorpsbestuur van Haasdonk. A. Het Beverse en de Keure: een goede samenwerking. B. De instellingen. a. De stadhouder. b. De meier. c. De wethouders van het Beverse en van de Keure. d. De griffier. C. De bevoegdheden van het dorpsbestuur. a. Politionele bevoegdheid. Het tolrecht. De nieuwe weg Antwerpen-Gent. b. Financiële bevoegdheid. Gegoeden en notabelen. Directe belastingen. Rijgelden. c. Juridische bevoegdheid. III. POLITIEKE EN MILITAIRE GEBEURTENISSEN IN HET LAND VAN BEVEREN § 1. De middeleeuwen. A. De Frans-Vlaamse oorlog van 1315. B. Aguwette - gasthuis - blokhuis. § 2. De Tachtigjarige oorlog (1568-1648). A. Voorbode van het komende onheil: de pest! B. Begin van de opstand. C. De eerste tekenen (1567-1574). D. Het eerste oorlogsgeweld: 1576. E. Onder calvinistisch bewind (1577-1583). F. Terug onder Spanje. G. Het beleg van Antwerpen. H. Na het beleg van Antwerpen. I. Een schijnbare rust. J. Het Waasland bedreigd? K. De aartshertogen en het Twaalfjarig Bestand (1598-1621). a. De aartshertogen: Albrecht en Isabella. b. Het Twaalfjarig Bestand (1609-1621). L. Naar een definitief vredesverdrag (1621-1648). a. Een mislukte inval nabij Kieldrecht. b. Van een offensieve naar een defensieve politiek. c. De slag van Kallo (1638). d. Eindelijk vrede? Het verdrag van Westfalen (1648). Nawoord Bijlagen Personen- en plaatsnamenregister Illustraties Grafieken Kaarten

Dirk Verelst

Geschiedenis van volk en land van Beveren 1: Politieke en institutionele geschiedenis