Vijftig jaar oud schreef de Athener Xenofon (ca. 430350), wegens landverraad uit zijn vaderstad verbannen. op een landgoed in de Peloponnesus de eerste memoires die de literatuurgeschiedenis kent. Omdat de politieke situatie het hem onmogelijk maakte zijn ambities in Athene te verwezenlijken, had hij avontuur en fortuin gezocht bij de Perzische koningszoon Cyrus. Als vriend van een van de generaals van de Griekse huurtroepen waarmee Cyrus in 401 zijn broer Artaxerxes van de troon wilde stoten, belandde hij in Perzie. Daar versloegen de tienduizend Grieken de honderdduizenden Peren, maar Cyrus sneuvelde en de Grieken moesten maar zien hoe ze thuis kwamen. Door verraad wisten de Perzen alle belangrijke Griekse officieren gevangen te nemen en te doden. Beroofd van hun generaals, zonder eten, ingesloten door Eufraat en Tigris, duizenden kilometers van beviend gebied, hadden de Grieken alle hoop hun vaderland nog te bereiken verloren. Toen nam Xenofon het initiatief. Onder zijn leiding begonnen de Tienduizend de terugtocht. Nadat zij maandenlang aanvalen van Peren en barbaarse bergvolken hadden doorstaan (midden in de winter, steeds onzeker of ze de volgende dag voedsel zouden vinden) zagen ze tenslotte vanaf een bergtop de Zwarte Zee, waar Griekse steden hen wachtten. Maar daar ontbrandde de rivaliteit weer: voortdurende strijd om het opperbevel, koehandel met het leger, processen, rellen, steniging, muiterij.

Gerard Koolschijn Tjit Reinsma

Xenafon - Tocht van de tienduizend